Opracowała mgr Anna Kacprzyk
Wybór drogi edukacyjno- zawodowej jest bardzo ważnym momentem w życiu młodego człowieka. To, jaką decyzję podejmie wpływa na jego przyszłość, szczęście czy satysfakcję. Młodzież powinna mieć wiedzę na temat mechanizmów rządzących rynkiem pracy, by odpowiednio konstruować plan działania na przyszłość, a nie zdawać się na los i nieprzemyślane działania. To jak siebie postrzegamy wpływa na nasze wybory i umiejętność stawiania sobie realnych celów i ich realizowania. Dlatego tak ważna jest znajomość samego siebie, a także znajomość świata zawodów i rynku pracy. Uczniowie powinni umieć odkrywać środowiska pracy dla siebie, znać wymagania związane z danym zawodem, ale przede wszystkim wiedzieć, jakie są ich indywidualne szanse i ograniczenia w poszukiwaniu pracy.
Największą luką kompetencyjną według badań współczesnego rynku pracy jest brak umiejętności społecznych takich jak: odpowiednia komunikacja, działanie w zespołach, opierające się na współpracy i aktywnym uczestnictwie w życiu wspólnoty czy zdolność do samokształcenia. Idealny kandydat zdaniem pracodawców musi być przede wszystkim komunikatywny, otwarty na naukę, elastyczny i potrafiący pracować w grupie. Z rozwojem kariery wiąże się potrzeba samorealizacji, definiowana nie jako autonomiczna realizacja własnych potrzeb, lecz raczej w kategoriach samodzielnego konstruowania własnego życia w relacji z innymi. Dlatego budowanie przyszłej drogi związanej z wyborem kierunków kształcenia bądź zawodu powinno odbywać się przez stworzenie i dostarczenie uczniom możliwości zdobywania oraz pogłębiania wiedzy na swój temat, niezbędnej do planowania indywidualnej kariery edukacyjno- zawodowej i przygotowania w ten sposób uczniów do oczekiwań rynku pracy. Kształtowanie kompetencji miękkich u uczniów ma szczególne znaczenie dla rozwoju edukacyjno - zawodowego. Uczniowie, by odnaleźć się we współczesnym świecie i wyjść naprzeciw oczekiwaniom rynku pracy powinni nauczyć się pracy w zespole, znajdowania sensu w wielości perspektyw, szukania alternatywnych rozwiązań. Kompetencje społeczne, interpersonalne kształtują się w toku uspołeczniania, podczas interakcji z innymi ludźmi. Początkowo tymi osobami są najbliżsi, później dużą rolę zaczynają odgrywać rówieśnicy oraz dorośli pełniący funkcję wychowawcy, nauczyciela czy trenera. Człowiek pokonując różne sytuacje, które napotyka w swoim życiu, zdobywa nowe doświadczenia i coraz to bardziej zaawansowane umiejętności.
„Człowiek jest zwierzęciem społecznym, a więc jego poczucie szczęścia i pełni zależy od umiejętności sprawnego kontaktowania się z innymi ludźmi. Ponadto cała cywilizacja opiera się na ludzkiej zdolności do współpracy z innymi i prowadzenia wspólnych działań. Ludzie są nam niezbędni do szczęścia i spełnienia, musimy też umieć z nimi współpracować, jeśli chcemy stanąć na wysokości swoich zadań, swoich upodobań. (W.D. Johnson, 19921)” - Johnson, W., D. (1992). Podaj dłoń. PTP, Instytut Psychologii Zdrowia I Trzeźwości, Warszawa.
Współczesne teorie uczenia skupiają się na wspieraniu rozwoju kompetencji, które okazują się niezbędne do tego, by samodzielnie konstruować, także swoją drogę edukacyjno- zawodową. Młodzież, która chce zadbać o swój rozwój w aspekcie edukacyjnym i zawodowym musi umieć właściwie komunikować się z innymi i odpowiednio definiować swoje potrzeby. Istotne jest, aby młodzi ludzie wiedzieli jak ważna jest precyzja w wypowiedziach, jak łatwo przy wielokrotnym przekazywaniu informacji ulec mechanizmowi plotki lub utracić kluczowe kwestie zastępując utraconą informację inną. Można za bardzo skrócić, bądź wydłużyć swoją wypowiedź lub też błędnie ją zinterpretować przez pryzmat własnych doświadczeń i stereotypów i tym samym źle skomunikować się z innymi. Do konstruktywnej rozmowy potrzebna jest nie tylko umiejętność przekazywania treści, ale i aktywnego słuchania swojego rozmówcy. Dobrze, aby w tym wszystkim zachować się asertywnie, umieć opisać sytuację obiektywnie, jasno, bezpośrednio bez interpretacji niekorzystnej dla drugiej osoby, przedstawić to, co się dzieje z własnej perspektywy, uwzględniając swoje uczucia i życzenia związane z daną sytuacją bez obwiniania, atakowania i przyklejania etykietek. To wszystko stanowi podłoże do odpowiedniej współpracy w grupie, pozwala nie tylko trafnie określić siebie, ustalić swoje predyspozycje, preferencje i zidentyfikować swoje mocne strony, ale również skuteczniej działać i efektywniej rozwiązywać zadania. Ważne jest, by uczniowie mieli świadomość jak istotne jest aktualne działanie i planowanie dla realizacji przyszłych celów, aby przyjrzeli się swoim dotychczasowym osiągnięciom i aktualnym działaniom w zestawieniu ze swoją przyszłością.
Kompetencje miękkie takie jak: komunikacja interpersonalna, dająca podstawę konstruktywnego działania i współpracy, asertywność, twórcze rozwiązywania problemów, kreatywność, praca zespołowa, umiejętność wyznaczania sobie celu, planowanie i motywacja warunkują optymalne zarządzanie sobą.
Młodych ludzi czekają ciężkie wybory i trudne decyzje związane z planowaniem przyszłej kariery i rozwojem zawodowym. Przed nimi niełatwe sprawdziany radzenia sobie w zmieniającej się rzeczywistości. Kształtowanie umiejętności społecznych przygotowuje młodzież do odnalezienia się i radzenia sobie z wyzwaniami i oczekiwaniami, jakie stawia przed nimi rynek pracy. Posiadanie kompetencji miękkich można wykorzystywać na wielu ścieżkach kariery i w odróżnieniu od kompetencji twardych nie dezaktualizują się. Dzięki doskonaleniu i rozwijaniu kompetencji interpersonalnych młodzież nie tylko inwestuje w swoją karierę, ale także mają możliwość się czymś wyróżnić, zyskać przewagę, być konkurencyjnym i w ten sposób wspierać swój ogólny rozwój osobisty.
Wiedza i umiejętności techniczne, dyplomy i certyfikaty na nic się zdają, gdy taki ktoś nie potrafi przekonać przyszłego pracodawcy do własnej osoby i odpowiednio sprzedać mu swoich pomysłów. Szanse bycia zauważonym i docenionym wzrastają, kiedy posiada się autorytet i umiejętność pracy w zespole i radzenia sobie w różnych sytuacjach społecznych. Rozwijanie kompetencji miękkich takich jak komunikacja, rozwiązywanie problemów, twórcze myślenie sprawiają, że ludzie są bardziej elastyczni, wiedzą, co jest ważne w danej sytuacji, jakie zasady w niej obowiązują i jakie zachowania są aprobowane i skuteczne. Tego typu umiejętności nie są potrzebne tylko do budowania ścieżki kariery zawodowej, ale wspierają one również rozwój osobisty i ułatwiają życie i funkcjonowanie jednostki na wielu płaszczyznach.
