Jak rozmawiać z dziećmi w wieku przedszkolnym o wojnie/konflikcie w Ukrainie?

Jak rozmawiać z dziećmi w wieku przedszkolnym o wojnie/konflikcie w Ukrainie?

 - wskazówki dla rodziców

 Jak wspierać, jak się  troszczyć o dzieci w obliczu trudnych wydarzeń, dlaczego warto rozmawiać z dziećmi na temat  wojny/ konfliktu w Ukrainie?

Dzieci w wieku przedszkolnym są uważnymi obserwatorami, słyszą i widzą, co dzieje się wokół nich.  Uczęszczają do przedszkoli, mają kontakt z innymi dziećmi. Dlatego istotne jest, żeby rodzice jako ważni dorośli byli osobami, od których dzieci otrzymają informacje na temat wojny w Ukrainie oraz byli osobami, które będą korygowały informacje, które dziecko może usłyszeć  poza domem.

W obliczu wydarzeń  rozgrywających się w Ukrainie zarówno dzieciom jak i rodzicom mogą towarzyszyć różne emocje: lęk, niepokój, smutek, złość, rozpacz. Dzieci mogą odczuwać  napięcie emocjonalne doświadczane przez bliskie osoby związane z tą trudną sytuacją. Dodatkowo zaistniała sytuacja może negatywnie wpływać na poczucie bezpieczeństwa dzieci, zaburzać ich wewnętrzną równowagę emocjonalną.  Dlatego ważnym zadaniem rodziców jest wsparcie dziecka w  zaistniałej sytuacji, pomoc w nazwaniu, zidentyfikowaniu emocji oraz w konstruktywnym radzeniu sobie z nimi.

Wskazówki dotyczące przeprowadzenia rozmowy:

•  zapewnienie dziecka o gotowości rodzica do rozmowy i możliwości  zadawania przez nie  pytań: „ chcę żebyś wiedział (a), że chcę na ten temat z tobą rozmawiać”,

          „ możesz zadawać pytania o to, co chcesz się dowiedzieć”,

•  przeprowadzenie rozmowy w spokojnej, życzliwej atmosferze,

•  przekazywanie informacji zgodnych w prawdą, unikanie pocieszania dziecka poprzez przekazywanie nieprawdziwych faktów, nieobiecywanie tego, czego nie jest rodzic pewien,

• dostosowanie wypowiedzi kierowanych do dziecka do jego możliwości:

• poznawczych- zwracanie się do dziecka prostym językiem, tak żeby wypowiedź rodzica była zrozumiała dla dziecka,

• emocjonalnych- dostosowanie słów kierowanych do dziecka do jego możliwości emocjonalnych tak, żeby przeprowadzona rozmowa pełniła  funkcję uspakajającą, nie podnosiła poziom lęku doświadczanego przez dziecko,

• nazywanie, akceptowanie emocji doświadczanych przez dziecko, dawanie dziecku przyzwolenia na doświadczanie różnych emocji: „Widzę, że jesteś zdenerwowany, że się boisz, że jesteś niespokojny, smutny”, „Akceptuję/ masz prawo być/ czuć się …….

• unikanie sformułowań „Nie bój się, „nie smuć się”. Zaprzeczanie emocjom, tłumienie ich, udawanie, że „nic się nie dzieje” może wywoływać u dziecka niepokój, lęk. Dodatkowo dziecko poczuje się niezrozumiane przez rodzica,

• wykorzystanie różnych sposobów wyrażania emocji poprzez :
  - komunikaty słowne (rozmowę) - podczas rozmowy  z dzieckiem nazywanie emocji doświadczanych przez dziecko,  wsparcie rodzica w  identyfikowaniu sytuacji, które je wywołują, łączenie emocji z sytuacją.
  Pomocne w nazywaniu emocji może być wykorzystanie  obrazków, zdjęć przedstawiających  emocje podstawowe tj: radość, smutek , złość i strach: „Pokaż mi jak się teraz czujesz” , „ Powiedź mi, co wywołało  twój  smutek, złość, strach”,
  - ruch -  uczenie dziecka wyrazu mimicznego związanego z określoną emocją „Pokaż mi wesołą, smutną, rozzłoszczoną, straszną  minę”,„ Jak wgląda osoba radosna, smutna, która czuje złość, strach, co się dzieje z jej ciałem, jaki jest sposób jej poruszania się”,
  - muzykę - inscenizowanie emocji ruchem w trakcie słuchania różnego rodzaju muzyki, wykonanie przez dziecko tańca radości, smutku, złości, strachu.  Można wykorzystać także  utwory muzyki klasycznej:
   „Taniec   kurcząt  w skorupkach” Modest Musorgski (taniec radości), „W grocie Króla Gór” Edwarda Griega (taniec strachu), Preludium e-moll Fryderyka Chopina (taniec smutku), „Etiuda rewolucyjna”
  Fryderyka Chopina (taniec złości),
  - plastykę- wyrażenie emocji w formie rysunku „ Narysuj, jak się dzisiaj czujesz”, „Narysuj, gdzie w twoim ciele chowa się smutek, złość, strach”,” „Narysuj swoją smutną, rozzłoszczoną, wystraszoną  minę”,
  - odgrywanie scenek kukiełkowych - rodzic i dziecko podczas zabawy pacynkami odgrywa różne scenki związane z określonymi emocjami i sposobami radzenia sobie z sytuacją np.
  -„Jedno z dzieci bawi się, a drugie je potrąca”,
  -„Jedno dziecko bawi się, a drugie chce zabrać mu zabawkę” ,
  - „Pani w przedszkolu powiedziała, że w tym tygodniu Twoja grupa pojedzie na wycieczkę. W dniu wycieczki jednak pada deszcz i jest brzydka pogoda. Wyjazd został odwołany” ,
  -„Do przedszkola nie przyszedł dzisiaj Twój ulubiony kolega/koleżanka, bo jest chory(a).”

• uświadomienie dziecku, że rodzice oraz inne osoby dorosłe też mogą doświadczać      w tej sytuacji podobnych emocji, co dziecko:  „Kiedy usłyszałam o wojnie/ konflikcie w Ukrainie poczułam (em) strach, „ Ja też jestem zaniepokojona (y), „Ja też jestem smutna” itp.

• odwoływanie się do najbliższych doświadczeń dziecka,

• unikanie przekazywania dramatycznych informacji, katastofizacji, które mogą wzmagać dziecięcy niepokój, lęk  np. „Wojna zaczęła się od Ukrainy, to dopiero początek, będzie trzecia wojna światowa”.

Jak rozpocząć rozmowę?

 Rozmowę z dzieckiem można rozpocząć poprzez odwołanie się do tego, co dziecko zna ze swojego doświadczenia: np. „U ciebie w grupie przedszkolnej, zdarza się, że powstają nieporozumienia, konflikty pomiędzy dziećmi, nie możecie czasami dojść do porozumienia. Pamiętasz jak opowiadałeś(aś ) mi jak Ola i Krzysiu chcieli układać te same klocki, zaczęli  się ze sobą kłócić, wyrywać sobie zabawki? Dorośli czasami postępują podobnie. Nieporozumienia mogą dotyczyć całych państw, tak jak teraz się dzieje – konflikt dotyczy Rosji i Ukrainy. Prezydent Rosji podjął decyzję o ataku na Ukrainę. Państwa mają swoich żołnierzy, czołgi, samoloty, które walczą pomiędzy sobą”.

Jeżeli dziecko zada pytanie: „ Czy w Polsce będzie wojna?” Przekazujemy informacje zgodne z prawdą, dostosowujemy treść do wrażliwości emocjonalnej dziecka, mówimy o tym co „tu     i teraz”, nie wyprzedzamy faktów: „Na ten moment wojna jest tylko w Ukrainie. Nie ma żadnych informacji na temat rozszerzenia wojny na inne kraje. Polska ma wsparcie innych państw, ma z nimi umowę, że w razie ataku na Polskę, możemy liczyć na ich pomoc”.

Ważne jest, aby w rozmowie z dzieckiem dokonać wartościowania aktualnej sytuacji poprzez użycie następujących sformułowań: „Na świecie jest dobro i zło. Wojna to zawsze zło. Ludzie, którzy odpowiadają za wypowiedzenie wojny/ jej rozpoczęcie są źli, nic ich nie usprawiedliwia. W dłuższej perspektywie ludzie, którzy wywołują wojnę,  przegrywają”.

Jak dbać o dziecko w obliczu trudnej sytuacji w Ukrainie?

•  zadbanie o poczucie bezpieczeństwa dziecka poprzez:

- zaspakajanie potrzeb dziecka- potrzeby miłości, bliskości, akceptacji, przynależności, szacunku,

- stały plan dnia (stałe pory chodzenia spać, wstawania, spożywania posiłków, nauki, zabawy),

- jasno określone przez rodziców zasady postępowania, jednomyślność osób biorących udział w wychowaniu, konsekwencja w postępowaniu wychowawczym,

•  zaspakajanie potrzeby bliskości fizycznej- przytulanie dziecka, masaż ciała,

•  niewłączanie kanałów informacyjnych TV przy dziecku, nastawienie radia w samochodzie na muzykę – obrazy przekazywane w telewizji: strzelania, bombardowania, cierpienia ludzi są dla dzieci za trudne, dzieci nie są ich w stanie  poznawczo i emocjonalnie przetworzyć,

• zaspakajanie potrzeby aktywności fizycznej dziecka poprzez ruch w miarę możliwości odbywający się na świeżym powietrzu,

• dbanie o stały i ograniczany czas spędzany w mediach elektronicznych,

• dbanie o to by dziecko się wysypiało, zdrowo jadło (unikanie słodyczy, słodzonych napojów,  konserwantów, żywności wysoko przetworzonej),  

• spędzanie z dzieckiem czasu, poświęcenie mu uwagi i zainteresowania np. wspólna zabawa z dzieckiem, gra w gry planszowe, wyjście na spacer, rozmowa na temat, co wydarzyło się podczas dnia, czytanie dziecku przed snem bajek, opowiadań),

•  wyciszanie dziecka poprzez stosowanie ćwiczeń relaksacyjnych, oddechowych, wizualizacji. Stosowanie metod relaksacyjnych pomaga w radzeniu sobie z emocjami, zmniejsza pobudzenie emocjonalne w tym poziom lęku, niepokoju.

 Ważne jest, aby rodzice bacznie obserwowali zachowanie  swoich dzieci. Na co zwrócić szczególną uwagę?  Niepokojące objawy to między innymi : częste bóle brzucha, bóle głowy bez medycznej przyczyny, trudności ze snem,  jedzeniem , nadmierna lękliwość, niepokój ,  zmiany w nastroju dziecka – gdy dziecko wcześniej było pogodne, uśmiechnięte, a aktualnie często jest smutne, apatyczne czy niespokojne, impulsywne.

Pracownicy Poradni służą wsparciem, pomocą psychologiczno- pedagogiczną  dzieciom i rodzicom w radzeniu sobie z trudną sytuacją wojny w Ukrainie. W razie potrzeby prosimy o kontakt ze specjalistami poradni, sprawującymi opiekę nad Państwa przedszkolem.

Opracowała mgr Gabriela Pawlik

Psycholog PPP w Dąbrowie Górniczej